Thyaka ra tipulasitiki ri pfulela musunguri ndlela

Leswi swi sunguleke exivindzini xa le tindhawini ta le makaya ta Goromani, eHazyview eka Masipala wa Bushbuckridge, swi hundzukile khamphani ya GreenTech ya masungulo leyi lulameleke ku vumba hi vu-
ntshwa ndlela leyi Afrika-Dzonga yi ehleketaka hayona hi magondzo na thyaka ra tipulasitiki.

 GrooveTech, leyi simekiweke hi 2019, i miehleketo ya Linah Maphanga — mutivi wa fizikisi loyi a hisekelaka a loyi a nga na xivono xo ololoxa mitlhontlho yimbirhi ya xihatla ya tiko: malawulelo ya thyaka na switirhisiwakulu swa magondzo leswi onhakaka.

 “Hi sungurile khamphani leyi hi lembe ra 2019 kambe endzhaku hi rhurhele eGauteng hikuva a hi kuma nseketelo wo tala kusuka eka Dorobakulu ra Tshwane loko hi pimanisiwa na timasipala ta le Mpumalanga,” ku vula Maphanga, mufambisi wa GrooveTech.

Masungulelo lawa ekusunguleni a ma tirha kusuka eka Innovation Hub eGauteng, laha ma nga kuma nseketelo lowukulu wa mfumo. Loko matirhelo ya ri karhi ya ndlandlamuka ku fikelela swilaveko swa tiindasitiri, khamphani yi rhurhele eSilverton, ePitori — goza leri endleke leswaku ku va na nkhomisano wa le kusuhi na Dorobakulu ra Tshwane na ku antswisa mfikelelo eka vakhomaxiave va nkoka.

 “Hi rhurhele eka tlhelo leri ku pfuna masipala ku ringeta swin’wana swa swikumiwa swa hina,” a hlamusela.

"Hi teka thyaka ra tipulasitiki ku humelerisa asifaliti leyi tirhisiwaka ku lunghisa na ku aka magondzo lamantshwa. Hi vile eka riendzo rero kusukela kwalaho. Sweswi hi ringeta ku kuma switifikheti swa hina leswaku timasipala ti kota ku xava swikumiwa."

Asifaliti i nchumu wa ntima, wo namarhela, lowu hakanyingi wu hlanganisiwaka na maribye lamatsongo kumbe sava, lowu endlaka vuandlalo byo tiya loko yi tiyile, leyi hi ntolovelo yi tirhisiwaka emagondzweni, etindhawini to paka mimovha na swin’wana.

Xitori xa Maphanga xi dzime timitsu swinene eka mitokoto ya yena ya vuhlangi bya ku kula ematikoxikaya ya Mpumalanga, laha mitlhontlho ya switirhisiwakulu a yi nga ri xiphiqo ntsena, kambe a ku ri xihinga eka vukorhokeri bya nkoka.

"Ndzi kokeriwe eka sekitara ya magondzo hikuva loko ndzi kula etindhawini ta le makaya, khale eka masiku lawa a hi nga ri na magondzo lama nga na xikontiri. Leswi swi endle leswaku swi tika ku fikelela vukorhokeri byo fana na nhlayiso wa rihanyo, tanihi xikombiso.

"Ndzi swi endlile mhaka ku kuma xitshunxo lexi xi nga ta pfuna timasipala ku tsanyusa tirhandi leti ti nga na tona eka vukorhokeri. Eka swiyimo swo tala, timasipala ti tshaha swikamanyeto swa mpimanyeto loko ti fanele ku phakela vukorhokeri. Timatheriyali ta hina ta xaveka, kutani sweswo swi vula leswaku timasipala ti nga kota ku lunghisa magojigoji ya le magondzweni yo tala."

Vutumbuluxi bya swa tidyondzo na masungulo

Hi Bachelara ya Sayense eka Fizikisi na digiri ya Onasi hi Fizikisimisava kusuka eYunivhesiti ya Witwatersrand, Maphanga u hlanganisa vutshila bya swa tidyondzo na vutumbuluxi bya masungulo.

“Hi ku tirhisa sweswo, ndzi kotile hi nkarhi wolowo ku tirhisa vuswikoti lebyi ndzi byi kumeke eku lulamiseni ka timatheriyali ta thyaka ku va timatheriyali ta le magondzweni  leti ti nga tirhisiwaka eka indasitiri ya magondzo,” a vula.

Namuntlha, GrooveTech yi tirha hi xipano xo ondza xa kaye, kambe minavelo leyikulu yi le ku fambeni hikwalaho ka ku hlawuriwa ka yona tanihi yin’wana ya mabindzu lamantshwa ya mune ehansi ka pfhumba ra CINCA Afrika-Dzonga — nkhomisano lowu rhangelaka hi Unilever, Khomixini ya le Henhla ya Britain eAfrika-Dzonga, na EY.

Ndzi vone xirhambo kutani ndzi teka xiboho xa ku endla xikombelo hikuva a xi fambisana na leswi a ndzi swi endla. Ntirho wo Cinca wu na nkongomelo lowu vitaniwaka ‘thyaka ra ziro’, ndzi langutile sweswo kutani ndzi ehleketa leswaku swi fambisana kahle na phurojeke ya mina,” ku vula Maphanga.

CINCA Afrika-Dzonga yi kongomisa eka ku nyika matimba switshunxo swa vutumbuluxi leswi lwisanaka na thyaka ra tipulasitiki na ku hatlisisa nhluvukiso wa ikhonomi leyi rhendzelekaka. Kutlula 70 wa vaendli va swikombelo va hlamurile eka xirhambo, kambe GrooveTech yi humelerile tanihi yin’wana ya miehleketo yo hlawuleka ku va na nkhumbo.

Nongoloko lowu wu endla swo tlula ku nyika nseketelo wa timali ntsena, wu tlhela wu nyika masu-
ngulo lama nghenelaka vutivi bya bindzu, swipfuno swa nkoka, na netiweke ya tiphurofexinali ku va pfuna ku ringanisa. Endlelo ro hlawula ri fambisiwile hi ku tirhisana na Ejensi ya Vumaki bya Thekinoloji (TIA), nhlangano wa Ndzawulo ya Sayense, Thekinoloji na Vutumbuluxi.

Eka GrooveTech, leswi swi fungha ku cinca lokukulu. “Hi ku tirhisa nongoloko lowu, hi ta kota ku ringanisa,” ku vula Maphanga, loyi a languteleke kungari ku kurisa bindzu ntsena kambe ku tlhela a hoxa xandla eka modele wa switirhisiwakulu leswi nga na vutihlamuleri eka mbangu na ku tirhisa ikhonomi hi ndlela leyi nga tlangisiki swipfuno.

Vahluri van’wana vanharhu a ku ri African Reclaimers Organization (ARO), Sonk, na DY|DX na Smartfill.

Ku kuma vuxokoxoko hi vutalo, tihlanganise na GrooveTech eka +27 72 3173 093; kumbe imeyili eka info@groovetech.co.za.

Ku kuma vuxokoxoko hi vutalo mayelana TIA bela riqingho eka 012 472 2700, imeyili eka customerservice@tia.org.za, kumbe u endzela webusayiti ya vona eka www.tia.org.za